Obchody 81. Rocznicy Powstania Warszawskiego: Godzina "W" i Światło Pamięci

1 sierpnia 2025 roku Warszawa po raz kolejny zatrzyma się, by uczcić 81. rocznicę Powstania Warszawskiego, jednego z najważniejszych wydarzeń w historii Polski. Ten heroiczny zryw z 1944 roku, choć zakończony klęską, pozostaje symbolem odwagi, poświęcenia i niezłomnego ducha walki o wolność. Obchody tego dnia, organizowane przez instytucje takie jak Muzeum Powstania Warszawskiego, miasto Warszawa oraz lokalne społeczności, łączą oficjalne ceremonie, wydarzenia kulturalne i osobiste gesty pamięci, takie jak zapalanie zniczy, określane jako "światło pamięci". Wbrew oczekiwaniom niektórych, fajerwerki nie są częścią tych uroczystości, które mają charakter refleksyjny i pełen szacunku.

Historyczne Tło Powstania Warszawskiego

Powstanie Warszawskie rozpoczęło się 1 sierpnia 1944 roku o godzinie 17:00, znanej jako Godzina "W" (od słowa "Wolność"). Było to największe wystąpienie zbrojne ruchu oporu w okupowanej Europie podczas II wojny światowej, zorganizowane przez Armię Krajową w ramach akcji "Burza". Celem było wyzwolenie Warszawy spod niemieckiej okupacji przed wkroczeniem Armii Czerwonej, co miało wzmocnić pozycję polskiego rządu na uchodźstwie. Powstanie trwało 63 dni, do 3 października 1944 roku, i zakończyło się kapitulacją wobec przeważających sił niemieckich. Brak wsparcia ze strony Armii Czerwonej, która zatrzymała się na przedmieściach Warszawy, umożliwił Niemcom stłumienie zrywu i zniszczenie miasta w odwecie. Szacuje się, że zginęło około 18 000 powstańców i od 150 000 do 180 000 cywilów, a Warszawa została niemal całkowicie zrównana z ziemią.

Powstanie pozostaje kluczowym elementem polskiej pamięci narodowej, choć budzi także kontrowersje dotyczące jego strategicznych założeń i kosztów ludzkich. Jak zauważył prezydent Andrzej Duda podczas obchodów 75. rocznicy, masakra na Woli, gdzie zamordowano około 50 000 mieszkańców, była "wielkim ludobójstwem", które przez lata było przemilczane w czasach komunistycznych. Dziś obchody są okazją do oddania hołdu zarówno powstańcom, jak i cywilnym ofiarom.

Godzina "W": Symbol Jedności i Pamięci

Godzina "W" to centralny moment obchodów rocznicy Powstania Warszawskiego. Każdego roku 1 sierpnia o godzinie 17:00 Warszawa zatrzymuje się na minutę ciszy. Syreny alarmowe rozbrzmiewają w całym mieście, ruch uliczny zamiera, a piesi przystają, by oddać hołd bohaterom powstania. Jak opisuje portal Go To Warsaw, "życie w tętniącej metropolii zamiera na chwilę, a dźwięk syren wypełnia powietrze". W tym czasie odbywają się oficjalne ceremonie, m.in. przy pomniku Gloria Victis na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach, gdzie przedstawiciele władz, weterani i mieszkańcy składają wieńce i oddają cześć poległym.

W 2025 roku, jak co roku, w Godzinie "W" zaplanowano uroczystości w Freedom Park przy Muzeum Powstania Warszawskiego, transmitowane na żywo na stronie muzeum na Facebooku. To wydarzenie jednoczy mieszkańców Warszawy i przypomina o odwadze tych, którzy walczyli o wolność.

Światło Pamięci: Znicze i Pochodnie

Termin "światło pamięci" odnosi się do tradycji zapalania świec i zniczy na pomnikach, tablicach pamiątkowych i cmentarzach w całym mieście. Jak podaje Go To Warsaw, Warszawianie składają kwiaty i zapalają znicze przy pomnikach, pod tablicami pamiątkowymi i na cmentarzach. Ta praktyka jest głęboko zakorzeniona w polskiej kulturze i stanowi wyraz szacunku dla poległych. Na przykład, przy pomniku Małego Powstańca czy na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach mieszkańcy gromadzą się, by zapalić świece, tworząc morze świateł, które symbolizują pamięć i nadzieję.

W niektórych źródłach, takich jak artykuł w Wikipedii, wspomina się również o pochodniach zapalanych na Placu Piłsudskiego wśród biało-czerwonych flag oraz o petardach odpalanych przez mieszkańców. Petardy, choć generują hałas, nie są tym samym co fajerwerki, które kojarzą się z kolorowymi pokazami na niebie. W polskiej tradycji fajerwerki są bardziej związane z radosnymi okazjami, takimi jak Sylwester, i nie pasują do uroczystego charakteru obchodów Powstania Warszawskiego.Obchody odbywają się w całym kraju – od oficjalnych ceremonii, po marsze i wspólne śpiewanie. Wieczorem pojawiają się też race, flary i świece dymne - jako znak pamięci i szacunku.

Wydarzenia Kulturalne i Edukacyjne

Oprócz oficjalnych uroczystości, obchody obejmują wydarzenia kulturalne, które pomagają zachować pamięć o powstaniu. Wspólne śpiewanie na Placu Piłsudskiego, znane jako Warszawianie śpiewają (nie)zakazane piosenki”, jest jednym z najbardziej poruszających momentów. Mieszkańcy gromadzą się, by śpiewać piosenki z czasów powstania, takie jak patriotyczne utwory, które podtrzymywały ducha walki. Wydarzenie to, transmitowane na żywo przez TVP1 i media społecznościowe muzeum, wzmacnia poczucie wspólnoty i pamięci historycznej.

Muzeum Powstania Warszawskiego organizuje także wystawy, takie jak „Starba. Fotograf Warszawy 1944”, prezentujące zdjęcia z czasów powstania, oraz gry miejskie, takie jak „Labirynt ’44. Ostatnie spojrzenie”, które angażują młodsze pokolenia w naukę o historii. W 2025 roku zaplanowano również warsztaty kaligrafii i spotkania harcerskie, które podkreślają rolę młodzieży w powstaniu.

Znaczenie Obchodów

Obchody Powstania Warszawskiego są nie tylko hołdem dla bohaterów, ale także okazją do refleksji nad kosztami wolności i znaczeniem pamięci historycznej. Jak zauważył Leszek Żukowski, prezydent Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej, w artykule Al Jazeera, dopiero po 1989 roku pamięć o powstaniu mogła być otwarcie celebrowana. W czasach komunistycznych powstanie było tematem tabu, a wielu powstańców było represjonowanych. Dziś Warszawa i cała Polska oddają hołd ich odwadze i poświęceniu.

Refleksja i Hołd dla Bohaterów Warszawy

81 rocznica Powstania Warszawskiego to czas refleksji, pamięci i jedności. Godzina "W" o 17:00, zapalanie zniczy jako „światło pamięci” oraz wydarzenia kulturalne, takie jak wspólne śpiewanie, tworzą atmosferę szacunku i hołdu dla tych, którzy walczyli o wolność Warszawy. Choć fajerwerki nie są częścią tych obchodów, w poprzednich latach innowacyjne pokazy, takie jak drony świetlne, dodawały nowoczesnego wymiaru upamiętnieniu, choć w innych terminach. Obchody te przypominają o niezłomnym duchu Polaków i inspirują kolejne pokolenia do pielęgnowania pamięci o przeszłości.